|
|
-
Шерматова Ж.Р.
-
Шерматова Ж.Р.
-
J.R. Shermatova
-
КЫРГЫЗСКАЯ ГОСУДАРСТВЕННОСТЬ И ЕЕ НОРМАТИВНО-ПРАВОВАЯ СИСТЕМА В ДРЕВНОСТИ И СРЕДНЕВЕКОВЬЕ
-
КЫРГЫЗ МАМЛЕКЕТТҮҮЛҮГҮ ЖАНА АНЫН БАЙЫРКЫ ЖАНА ОРТО КЫЛЫМДАРДАГЫ НОРМАТИВДҮҮ-УКУКТУК СИСТЕМАСЫ
-
KYRGYZ STATEHOOD AND ITS LEGAL SYSTEM IN ANTIQUITY AND THE MIDDLE AGES
-
В данной статье рассмотрен вопрос социального и
правового положения кыргызов в III до н.э., подчинение Хуннам и государственное устройство, органы государственного управления, права: уголовное, семейное, налоговое,
военное и др. Возглавляли кыргызов ажо. Каждое племя
возглавлял представитель военной знати. Представители
были подразделены на группы. Журты состояли из семейств. В китайских источниках их называли «бүлө». Семьи
гуннов были патриархальными. У мужчин было две и более
жен. Мужчины женились на девушках других племен. Традиция левирата сохранилась. Умышленные преступления
были двух типов: имущественные (кража, грабеж) и убийства (подстрекательство к убийству, восстание). Во время подъема правления Тенира возникли новые формы преступности: преступления против интересов государства
(восстания, восстания с целью убийства правителя) и военные преступления. В течение десяти дней после совершения преступления совет принимал решение. В некоторых
случаях к уголовной ответственности привлекались члены
семьи преступников. Наказания включали смертную казнь,
разоблачение и конфискацию имущества. В целом преступники из племени теряли свою собственность, а мелкие преступники становились жертвами.
-
Берилген макалада б.з.ч. III к. аягындагы кыргыздардын социалдык жана укуктук абалы, Хунндарга баш ийүүсү
жана мамлекеттик түзүлүшү, мамлекеттик башкаруу органдары, укуктары болгон кылмыш-жаза укугу, үй-бүлө
укугу, салык укугу, аскер укугу ж.б. укуктар каралат. Аларды уруу башкаруучулары башкарган. Ар бир уруунун аскер
кошууну болгон. Уруу журттарга (группаларга) бөлүнгөн.
Журттар үй-бүлөлөрдүн турган. Кытай булактарында
аларды «бүлө» деп белгилеп жазышкан. Хунндардын үй-бүлөлөрү патриархалдык мүнөздө болгон. Эркектердин эки
жана андан ашык аялдары болгон. Эркектер башка уруунун
кыздарына үйлөнүшкөн. Левират салты сакталган. Алдын
ала кылмыштын эки түрү: менчикке каршы (бирөөнүн мүлкүн урдоо, каракчылык кылуу) жана инсанга каршы (өлтүрүү максатында козголоң кылуу, көтөрүлүшкө чыгышы)
болгон. Теңирдин бийлиги күч алган мезгилинде кылмыштын жаңы түрлөрү пайда болгон: мамлекеттин кызыкчылыгына каршы (көтөрүлүштөр, башкаруучуну өлтүрүү
максатында козголоңу) жана аскер кылмыштары. Кылмыш жасалгандан кийин он күндүн ичинде аксакалдар кеңеши өзүнүн чечимин чыгарышкан. Кээ бир учурда кылмышкердин бүт үй-бүлө мүчөлөрү жоопко тартылышкан.
Жазаларга: өлүм жазасы, бетине так коюу, кылмышкердин менчигин тартып алуу эсептелген. Негизинен уруулук
жасагандар өзүнүн менчигинен ажыраган, ал эми чоң эмес
кылмыш жасалгандардын бетине так коюлган
-
This article discusses the issue of the social and legal status of the Kyrgyz in III BC, the subordination of the Huns and
the state structure, government bodies, rights: criminal, family,
tax, military, etc. The Kyrgyz were headed by ajo. Each tribe
was headed by a representative of the military nobility. The representatives were subdivided into groups. The journeys consisted of families. In Chinese sources they were called «bulo». The
families of the Huns were patriarchal. The men had two or more
wives. The men married the girls of other tribes. The tradition of
the levirate has been preserved. Intentional crimes were of two
types: property (theft, robbery) and murder (incitement to murder, rebellion). During the rise of Tenir's rule, new forms of
crime arose: crimes against the interests of the state (uprisings,
uprisings to kill the ruler) and war crimes. Within ten days of the
crime, the council made a decision. In some cases, family members of criminals were prosecuted. Punishments included the
death penalty, exposure and confiscation of property. In general, tribal criminals lost their property, and petty criminals became victims.
-
право, государство, структура, преступление, налог, обычай, воинские права.
-
мыйзам, мамлекет, түзүм, кылмыш, салык, бажы, аскердик укуктар.
-
Key words: law, state, structure, crime, tax, custom, military rights.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Шерматова Жылдыз Рустанбековна, Ошский
государственный юридический институт, г.Ош,
Кыргызская Республика, преподаватель.
-
Шерматова Жылдыз Рустанбековна, Ош мамлекеттик университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, окутуучу.
-
Jyldyz Shermatova, Osh State Law Institute, Osh,
Kyrgyz Republic, lecturer.
Шерматова Ж.Р. КЫРГЫЗСКАЯ ГОСУДАРСТВЕННОСТЬ И ЕЕ НОРМАТИВНО-ПРАВОВАЯ СИСТЕМА В ДРЕВНОСТИ И СРЕДНЕВЕКОВЬЕ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2020. №. 4. C. 172-176
|
