|
|
-
Кайыпов С.Т.
-
Кайыпов С.Т.
-
S. Kaiypov
-
«МAНAС» – ГИПЕРТЕКСТ КЫРГЫЗСКОЙ ЭТНОКУЛЬТУРЫ (Статья первая: постановка вопроса)
-
«МAНAС» – КЫРГЫЗ ЭТНОМAДAНИЯТЫНЫН ГИПЕРТЕКСТИ (Биринчи макала: маселенин коюлушу)
-
«MANAS» – HYPERTEXT OF KYRGYZ ETNOCULTURE (Article one: setting the issue)
-
«Манас» – это эпическое произведение, созданное по
принципу генеалогического цикла, состоящее из многих частей; имеющее сложную сюжетно-композиционную структуру, множество вариантов, и сохранивщее свою живую устную
исполнительскую традицию во всех ареалах проживания кыргызов, до сегодняшнего дня. Он содержит в своей художественной структуре много архаического и нового, мифологического и исторического, художественного и реально-бытового,
национального и общечеловеческого характера информации.
Если рассматривать его в свете жанрово-стадиальной типологии эпического наследия народов мира, то «Манас» безусловно входит в число историко-героических эпосов. Его художественное содержание включает в себя представления, связанные с борьбой людей за построение семьи в древности, а позднее и с эпохой становления государства и управления им. Известно, что информация, содержащаяся в эпосе, обильна по
количеству, разнообразна по содержанию, а задачи, которые
они выполняют в произведении, богаты ассоциациями. Эти
особенности «Манаса» делают его гипертекстом кыргызской
культуры. В статье понятие гипертекста используется в двух
смыслах: буквальном и метафорическом.
-
“Манас” – генеалогиялык циклизация принцибине ылайык
түзүлгөн, көп бөлүмдүү, татаал сюжеттик-композициялык
курамга ээ, көп варианттуу жана кыргыздар жашаган бардык
ареалдарда өүнүн оозеки айтылуу салтын азыркы күнгө чейин
жандуу сактап келген эпикалык чыгарма. Ал ошондуктан, өзүнүн көркөм түзүлүшүндө көптөгөн архаикалык жана жаңы,
мифологиялык жана тарыхый, көркөм жана турмуштук,
улуттук жана жалпы адамзаттык маалыматтарды мол
камтыйт. “Манас” дүйнө элдеринин эпикалык мурастарынын
жанрдык-стадиалдык типологиясына салып карай турган
болсок, толугу менен тарыхый-баатырдык эпосторунун катарына кирет. Анын көркөм мазмунунан адамдардын байыркы
убактардагы үй-бүлө куруу маселелеринен тартып, кийинчерээк мамлекет тикелеп, аны башкаруу дооруна таандык түшүнүктөр да орун алган. Жомокто камтылган маалыматтардын сан жагынан арбындыгы, мазмун жагынан көп түрдүүлүгү, алардын чыгармада аткарган милдеттеринин ассоциацияларга бай экендиги маалым. “Манастын” мына ушул өзгөчөлүктөрү аны кыргыз маданиятынын гипертексти деңгээлин
чыгарып турат. Макалада гипертекст түшүнүгү эки түрдүү:
түз жана метафоралык мааниде колдонулат.
-
"Manas" is an epic work created on the principle of a genealogical cycle, consisting of many parts; which has a complex plot
and compositional structure, many options, and has preserved its
live oral performing tradition in all areas where the Kyrgyz live, to
this day. It contains in its artistic structure a lot of archaic and new,
mythological and historical, artistic and real-everyday, national
and universal nature of information. If we consider it in the light of
the genre-stage typology of the epic heritage of the peoples of the
world, then "Manas" is certainly among the historical and heroic
epics. Its artistic content includes ideas related to the struggle of
people to build a family in antiquity, and later with the era of the
formation of the state and its management. It is known that the information contained in the epic is abundant in quantity, diverse in
content, and the tasks that they perform in the work are rich in associations. These features of "Manas" make it a hypertext of the
Kyrgyz culture. In the article, the concept of hypertext is used in two
senses: literal and metaphorical.
-
«Манас», эпос, гипертекст, традиционная культура, этнокультура, ассоциация
-
“Манас”, жомок, гипертекст, салттуу маданият, этномаданият, ассоциация.
-
"Manas", epos, hypertext, traditional culture, etnokulture, association.
-
Кайыпов Сулайман Турдуевич, Национальная
академия наук Кыргызской Республики,
г.Бишкек, Кыргызская Республика, доктор
исторических наук, кандидат филологических
наук, профессор.
-
Кайыпов Сулайман Турдуевич, Кыргыз Улуттук
илимдер академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз
Республикасы, тарых илимдеринин доктору,
филология илимдеринин кандидаты, профессор.
-
Sulaiman Кaıypov, National Academy of Sciences
of the Kyrgyz Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic,
doctor of historical sciences, candidate of
philological sciences, professor.
Кайыпов С.Т. «МAНAС» – ГИПЕРТЕКСТ КЫРГЫЗСКОЙ ЭТНОКУЛЬТУРЫ (Статья первая: постановка вопроса). Известия ВУЗов Кыргызстана. 2022. №. 6. C. 335-340
|
