|
|
-
Камилова Л.Т., Хасанов Б.У., Самиева Ж.Т.
-
Камилова Л.Т., Хасанов Б.У., Самиева Ж.Т.
-
L. Kamilova, B. Khasanov, Zh. Samieva
-
ВОЗДЕЛЫВАНИЕ ПЛОДОВЫХ КУЛЬТУР В КАДАМЖАЙСКОМ РАЙОНЕ БАТКЕНСКОЙ ОБЛАСТИ В УСЛОВИЯХ ИЗМЕНЕНИЯ КЛИМАТА
-
БАТКЕН ОБЛУСУНУН КАДАМЖАЙ РАЙОНУНДА КЛИМАТТЫН ӨЗГӨРҮШҮНҮН ШАРТЫНДА МӨМӨ-ЖЕМИШ ӨСҮМДҮКТӨРҮН ӨСТҮРҮҮ
-
CULTIVATION OF FRUIT CROPS IN THE KADAMJAY DISTRICT OF THE BATKEN REGION UNDER THE CONDITIONS OF CLIMATE CHANGE
-
Агроклиматические показатели являются основой развития, продуктивности и урожайности плодовых культур в
сельском хозяйстве. В связи с наблюдаемыми в последний период изменениями климата возникает необходимость определения и уточнения тенденций изменений агрометеорологических условий. Представлен уточненный анализ агрометеорологических условий, которые могут быть учтены при возделывании плодовых культур в Кадамжайском районе Баткенской области. В исследование использованы агрометеорологических
данные агрометеопоста Марказ. Уточнены и анализированы
изменения агроклиматических показателей за период 1991-
2021 г. Выполнен сравнительный анализ агрометеорологических данных внутригодовом распределение, таких, как температура воздуха, осадки, коэффициента увлажнения. Выявлены
тенденции, рассчитаны численные значения, на основе уточненных данных построены диаграммы. Рассчитаны численные
значения отклонений от многолетних норм, выполнен регрессионный анализ данных, построены на основе отклонений температуры воздуха, осадков и коэффициента увлажнения графики диаграмм, вычислены их зависимости. Рассчитаны количество и повторяемость неблагоприятных метеорологических явлений, влияющие на продуктивность и урожайность
плодовых культур. Отклонения внутригодовом распределение
температуры воздуха, осадков за период 1991-2021 г в сравнение с многолетними нормами имеет неравномерный ход. В отдельные месяцы численные значения отклонений выше значительно раз от средних значений отклонений, особенно заметны в вегетационный период. Расчётные значения подтверждают отклонения от многолетних норм температур, осадков
на изменения коэффициента увлажнения, что подтверждает
о влиянии климатических изменений в рассматриваемом районе. В рамках данной работы применен метод математическостатистического анализа, расчет исходных данных выполнен
с использованием табличного процессора Excel офисного пакета Microsoft Office.
-
Агроклиматтык көрсөткүчтөр айыл чарбасында мөмөжемиш өсүмдүктөрүнүн өнүгүшүнүн, өндүрүмдүүлүгүнүн жана түшүмдүүлүгүнүн негизи болуп саналат. Акыркы мезгилде
байкалган климаттык өзгөрүүлөргө байланыштуу агрометеорологиялык шарттардын өзгөрүү тенденцияларын аныктоо
жана тактоо зарылчылыгы келип чыгат. Баткен облусунун
Кадамжай районунда мөмө-жемиш өсүмдүктөрүн өстүрүүдө
эске алынышы мүмкүн болгон агрометеорологиялык шарттардын жаңыланган анализи берилген. Изилдөөдө Марказ агрометеорологиялык станциясынын агрометеорологиялык
маалыматтары пайдаланылды. 1991-2021-жылдардагы агроклиматтык көрсөткүчтөрдүн өзгөрүүсү такталып, талдоого
алынды. Абанын температурасы, жаан-чачындар, нымдуулук
коэффициенти сыяктуу жыл ичиндеги бөлүштүрүлүшү менен
агрометеорологиялык маалыматтардын салыштырма анализи жүргүзүлдү. Тенденциялар ачылып, сандык маанилер эсептелет, жаңыланган маалыматтардын негизинде диаграммалар түзүлөт. Узак мөөнөттүү ченемдерден четтөөлөрдүн
сандык маанилери эсептелет, маалыматтардын регрессиялык
анализи жүргүзүлөт, абанын температурасынын, жаан-чачындын жана нымдуулук коэффициентинин четтөөлөрүнүн
негизинде диаграммалардын графиктери түзүлөт жана алардын көз карандылыгы эсептелет. Мөмө-жемиш өсүмдүктөрүнүн өндүрүмдүүлүгүнө жана түшүмдүүлүгүнө таасир этүүчү
жагымсыз метеорологиялык кубулуштардын саны жана
жыштыгы эсептелет. 1991-2021-жылдар аралыгындагы абанын температурасынын, жаан-чачындын көлөмүнүн жыл
ичиндеги бөлүштүрүлүшүндөгү четтөөлөр узак мөөнөттүү
ченемдерге салыштырмалуу бир калыпта эмес. Кээ бир айларда четтөөлөрдүн сандык маанилери четтөөлөрдүн орточо
маанисинен бир кыйла жогору, өзгөчө вегетация мезгилинде
байкалат. Эсептелген маанилер нымдуулук коэффициентинин
өзгөрүшү боюнча узак мөөнөттүү температуранын жана
жаан-чачындын ченемдеринен четтөөлөрдү ырастайт, бул
каралып жаткан аймактагы климаттын өзгөрүшүнүн таасирин тастыктайт. Бул иштин алкагында математикалык
жана статистикалык талдоо ыкмасы колдонулуп, Microsoft
Office пакетинин Excel электрондук жадыбал процессорунун
жардамы менен баштапкы маалыматтарды эсептөө жүргүзүлдү.
-
Agro-climatic indicators are the basis for the development,
productivity and yield of fruit crops in agriculture. In connection
with the climate changes observed in the recent period, it becomes
necessary to determine and clarify the trends in changes in agrometeorological conditions. An updated analysis of the agrometeorological conditions that can be taken into account when cultivating fruit
crops in the Kadamzhai district of the Batken region is presented.
The study used agrometeorological data from the Markaz agrometeorological station. Changes in agro-climatic indicators for the
period 1991-2021 have been refined and analyzed. A comparative
analysis of agrometeorological data on intra-annual distribution,
such as air temperature, precipitation, and moisture coefficient, has
been carried out. Trends have been identified, numerical values
have been calculated, and diagrams have been constructed based
on the updated data. Numerical values of deviations from long-term
norms are calculated, regression analysis of data is performed,
plots of diagrams are plotted on the basis of deviations in air temperature, precipitation and moisture coefficient, and their dependences are calculated. The number and frequency of unfavorable
meteorological phenomena affecting the productivity and yield of
fruit crops are calculated. Deviations in the intra-annual distribution of air temperature, precipitation for the period 1991-2021, in
comparison with long-term norms, have an uneven course. In some
months, the numerical values of the deviations are significantly higher than the average values of the deviations, especially noticeable
during the growing season. The calculated values confirm the
deviations from long-term temperature and precipitation norms on
changes in the moisture coefficient, which confirms the impact of
climate change in the area under consideration. Within the framework of this work, the method of mathematical and statistical analysis was applied, the calculation of the initial data was performed
using the Excel spreadsheet processor of the Microsoft Office
package.
-
воздух, температура воздуха, осадки, климат, климатические условия, гидротермальный коэффициент, регрессионный анализ, временная норма.
-
аба, абанын температурасы, жаан-чачындар, климат, климаттык шарттар, гидротермикалык коэффициент, регрессиялык анализ, мөөнөттүү ченем.
-
air, air temperature, precipitation, climate, climatic conditions, hydrothermal coefficient, regression analysis, time norm.
-
Камилова Лола Токтомуратовна, КыргызскоУзбекский Международный университет им.
Б.Сыдыкова, г.Ош, Кыргызская Республика,
кандидат географических наук, доцент.
Хасанов Бахтияр Урманович,
Гидрометеорологическая служба при
Министерстве чрезвачыйных ситуаций
Кыргызской Республики, г.Ош, Кыргызская
Республика.
Самиева Жыргал Токтогуловна, КыргызскоУзбекский Международный университет им.
Б.Сыдыкова, г.Ош, Кыргызская Республика,
доктор биологических наук, доцент.
-
Камилова Лола Токтомуратовна, Б.Сыдыков
атындагы Кыргыз-Өзбек Эл аралык
университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы,
география илимдеринин кандидаты, доцент.
Хасанов Бахтияр Урманович, Кыргыз
Республикасынын Өзгөчө кырдаалдар
Министрлигине караштуу гидрометеорология
кызматы, Ош шаары, Кыргыз Республикасы.
Самиева Жыргал Токтогуловна, Б.Сыдыков
атындагы Кыргыз-Өзбек Эл аралык
университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы,
биология илимдеринин доктору, доцент.
-
Lola Kamilova, Kyrgyz-Uzbek International
University named after B.Sydykov, Osh, Kyrgyz
Republic, candidate of geographical sciences,
associate professor.
Bakhtiyar Khasanov, Hydrometeorological Service
under the Ministry of Emergency Situations of the
Kyrgyz Republic, Osh, Kyrgyz Republic.
Zhyrgal Samieva, Kyrgyz-Uzbek International
University named after B.Sydykov, Osh, Kyrgyz
Republic, doctor of biological sciences, associate
professor.
Камилова Л.Т., Хасанов Б.У., Самиева Ж.Т. ВОЗДЕЛЫВАНИЕ ПЛОДОВЫХ КУЛЬТУР В КАДАМЖАЙСКОМ РАЙОНЕ БАТКЕНСКОЙ ОБЛАСТИ В УСЛОВИЯХ ИЗМЕНЕНИЯ КЛИМАТА. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2023. №. 2. C. 57-62
|
